| v. | afk. vidimus wij hebben gezien, gelegaliseerd afschrift van een akte en oorkonde |
| vaag | in goede toestand, maar ook leeg, onbeheerd woest, niet scherp |
| vaal | dood |
| vaam, vadem | lengtemaat, 1 vaam = ca 5 tot voet, bij de marine 6 rijnlandse voeten = 1,88 m1 |
| vaar | vrees, gevaar |
| vaats | lomp, onbeschoft |
| vacat | staat open is leeg, vacant |
| vacca | koe |
| vaceren, vacerende | openstaan, onbezet zijn, vacant |
| vadem, vaam | lengtemaat, 2 gestrekte armen lang |
| vaderlykzyde | van vaderszijde |
| vadius | borg |
| vagabonderen | zwerven, rondslenteren, door het land zwerven |
| vagabundus, vagus | zwerver |
| vaganten | rondzwervende mensen die voordroegen |
| vagantenliederen | de dans -, liefdes - en drinkliederen van vaganten. de inhoud was vaak voorzien van kritische teksten |
| vage | onbebouwd, braakliggend terrein |
| vaginarum | wapen schede maker |
| valdag | vervaldag |
| valde | zeer |
| valderen | afsluitbomen over de toegangswegen, hek |
| vale | benaming voor een donkergeel paard |
| valend | zijn waard |
| valideren | geldig zijn, (rechts) geldig zijn, doen gelden |
| valkebec | wapen, een soort hamer/strijdbijl |
| valletje | kort gordijntje langs de schouwbalk |
| Vallis | Vaals |
| valueren | de waarde bepalen |
| valvarius | huisbewaker, poortwachter, |
| van de hant gelegen is | van huis gelegen is (in de zin te ver weg gelegen van het huis) |
| van | door |
| vandel | inhoudsmaat voor graan, 1 vandel = 1/4 lopen, ook 16 stedemaat |
| vangere | stroper, jager |
| vani | diverse |
| varentman | zeeman |
| varing | stier |
| various | wegens pokken |
| varre | stierkalf, jonge stier |
| varuweren | de waarde bepalen |
| vascularius | kuipen en tonnen maker |
| vassaelheer | leenheer, feodale heer |
| vassaelhof | leenhof |
| vassaellerije | leengoed, rechtsgebied van een leenhof |
| vassal, vassallus, vassus | vazal, hij die dient |
| vast ende stade | vast, blijvend, definitief rechtsgeldig, onaanvechtbaar |
| vatzaad | oppervlaktemaat, 1 vatzaad = 1/16 mudzaat |
| vausseur | vazal |
| vavasserie | achterleen |
| vazal | vrijman, onder het gezag van een heer, hij was hem getrouwheid en gehoorzaamheid schuldig en met (raad) en (daad) (krijgsdienst met paard en soldaten) terzijde staan |
| Vd. | afk. huw. akte, vader van de bruid |
| vd | afk. vendémaire, maand van de wijnoogst |
| vector | voerman, koetsier |
| vedova | weduwe |
| vedovus | weduwnaar |
| veem | gezelschap |
| veerdere lasten | overige lasten (kosten) |
| veerinc | fokstier |
| veertigste penning, | 40e penning, gewestelijke belasting over onroerend goed, ca. 2,5% van de koopsom |
| vegesimo | twintigste |
| veiling | bij opbod verkopen, in veiling brengen |
| vel | of, ofwel |
| vel | afk. alias, ook genoemd |
| veldscheerder | barbier bij een leger, chirurgijn |
| veldweifel | onderofficier |
| vellebijl | houthakkersbijl |
| velt | grondweefsel van lakenstof |
| venator | jager |
| vend | afk. vendémaire, maand van de wijnoogst |
| vent, | afk. ventôse, maand van de winden |
| vendel | troep militairen , 1 vendel = 175 personen |
| vendémiaire | september |
| vendidit | hij heeft verkocht |
| vendit | (hij) verkoopt |
| venditor | verkoper, handelaar, slijter |
| vendrich | vaandrig |
| veneris dies | vrijdag |
| veniam aetatis | gunst ten aanzien van de leeftijd, meerderjarigheidsverklaring |
| venit | hij komt, kwam |
| vensterie | winkel met een etalage |
| venstrier | winkelier |
| venteuze | pompoen, waarmee men deed ader laten |
| ventôse | februari |
| ventosen | aderlaten met een venteuse (pompoen) |
| venuskwaal | venerische ziekte |
| veraast | verlokt |
| verbael scripto | schriftelijk vastgelegd |
| verbatim et litteratim | woord voor woord, letterlijk weergegeven |
| verbeten | doodgebeten, verscheurd |
| verbeurte | verbeurdverklaring |
| verbeyder | gerechtigde op de troonopvolging |
| verblieren | verwoorden |
| verchensinghe | verpachting, overdragen in eigendom tegen een vaste pacht |
| verclaghen | aanklagen, beschuldigen |
| vercnaghen | zich beklagen |
| vercoft | verkocht |
| vercontumachiert | bij verstek veroordeelt |
| vercort soude sijn | tekort zou komen |
| verdartelen | ongeschikt gemaakt voor de krijgdienst |
| verdestrueert | verwoest |
| verdomt | vervloekt, verdomd |
| vere | veerman, veerpont |
| vereeringe | geschenk |
| verfrouwen | verblijden |
| vergator | vendumeester |
| verghaert | bijeen |
| vergiën | in recht verklaren |
| verhangenisse | ophanging |
| verheffen | officieel verklaren zich aan de formele vereisten van trouw aan de leenheer te zullen voldoen door de erfgenaam van een leen |
| verhengenisse | toelaten, gedogen, verlof |
| verheyschende | vereisend |
| verhoeren | vernemen, maar ook: echtbreuk plegen |
| verhopen | hopen |
| verhuert sall waerden | verhuurt zal worden |
| vérificateur (des pois et mesures) | ijkmeester (van de gewichten en maten) |
| verificieren | met bewijzen staven, bekrachtigen |
| verkoepen | verkopen |
| verkogt | verkocht |
| verkuisen | mooi maken, tooien |
| verkündigen | ontbieden, oproepen, de huwelijksgeboden afkondigen |
| verkündigung | oproeping |
| verlacht | voorgeschoten |
| verlaeghijnghe | ruilen |
| verlemen | beschadigen, verminken |
| verlij | betalingsbelofte, schuldbekentenis |
| verlijden | het passeren van een akte |
| verlijen | belenen |
| verly | passeren van een akte |
| vermaninge | terechtwijziging |
| vermeet | beweert |
| vermenen | menen van oordeel zijn |
| vermeten | durven beweren, zich beroemen op, in rechte iets beweren |
| vermoegen | vermogen, beste kunnen |
| vermuege | wegens |
| vernufteling | ingenieur, genie, geleerde |
| vero | waarachtig, echter, wettig, waarlijk |
| verobligeren | verbinden, borgstellen |
| verolmt | vergaan |
| verponding | grondbelasting |
| verpoyen | verdrinken, in de zin van tijd verdrijven met drinken |
| verschenen | vervaldatum |
| verschrijvinge | oproeping |
| versen(in) | vers geheugen hebben, nog goed kunnen herinneren |
| versien | voorzien |
| verso | achterzijde, op de achterkant van het blad |
| versoeckende | verzoekt |
| verspertinus | van de avond |
| verstaan | ondervraagd |
| versteeck | verstek |
| versteecke oft defalte | verstek |
| versterf | door erfenis in eigendom verkrijgen |
| verstoelen | het regelen van de onderhoudsplicht aan de dijken |
| versus | naar, tegen |
| verte | (aan onderzijde blad) keer blad om |
| vertegen | afzien van |
| verthijen | afstand doen |
| vertichten | in rechte afstanddoen van iets |
| vertiën | in rechte afstanddoen van iets |
| vertieren | overgaan in andere handen |
| vertroncen | na de dood van de eigenaar naar een andere tak of familie over gegaan |
| vertweefelijnghe | overhalen door belofte of geld |
| verus | waar, echt, authentiek |
| verveerdigt | gereedgemaakt |
| vervollen | aanvullen |
| verwaten | geëxcommuniceerd, in de ban gedaan |
| verweerder | gedaagde |
| verwerdere | gedaagde, verweerder |
| verweren | van ontslaan |
| verwerker | werkgever, .geefster |
| verzogt | verzocht |
| vesper | oorspronkelijk avond, de voorlaatste kloosterlijke gebedstijd, in oorsprong vlak voor zonsondergang, later vanaf 1300 omstreeks 3 uur 's middags |
| vesperi | 's avonds |
| vespertinam | na de vesper, 's avonds |
| vespertinus | tot de avond behorend |
| vespillo | doodgraver, lijkdrager |
| veste | verdedigingswerk, bolwerk |
| vestiarius, vestiflex | kleermaker |
| veteramentarius | opkoper |
| vétérinaire pour les vaches | dierenarts (voor de koeien) |
| vethuus | stal voor de opslag van stalmest |
| vetmannetje | betaalmiddel, kleine Keulse munt, genoemd naar de er op afgebeelde vette monnikfiguur |
| vetramentarius aerarius | ketellapper |
| vetschoen | vetleren schoen |
| vette | mest, bemesten |
| vetter | kind van oom of tante |
| vetterhuys | leerlooiershuis |
| vettik | veldsla |
| vetula | oude, bejaarde vrouw |
| vetulus | oude, bejaarde man |
| vetus | oud, bejaard |
| veuf | weduwnaar |
| veuve | weduwe |
| vexillarius, vexillifer | vaandeldrager |
| vezum | luier |
| vf | afk. veuf, weduwnaar |
| Vg. | afk. huw.akte, vader van de bruidegom |
| vi | krachtens |
| vi rubri sigilii | uit kracht van het rode zegel |
| vi rubris sigilli | door de kracht van het rode zegel |
| viaticum | reisgeld = laatste Oliesel, avondmaal |
| vicarius | pastoor |
| vice pastore | plaatsvervanger van de pastoor |
| vice verca | omgekeerd |
| vice | in plaats van |
| vicecomitissa | burggravin |
| vicecurei | pastoor |
| vicedecurio | onder-korporaal |
| vicenarius | twintigste |
| vicesimo | op de twintigste |
| vicesimus | twintigste |
| vicie | ondeugd, slechte gewoonten |
| vicies | twintigmaal |
| vicinus | aangrenzend, buurman |
| vicinus, vicino | buur, buurman |
| vico | in het gehucht, op straat |
| vicomte, vicecomes | burggraaf |
| vicus | wijk, buurt, gehucht, straat |
| vid. | afk vide, zie |
| vide | zie |
| videlicet | namelijk, te weten |
| vidibatur | hij scheen, hij leek |
| vidimus authentijcq | gelegaliseerd afschrift van een akte en oorkonde door bevoegd persoon, meestal door hem gezegeld |
| vidimus | wij hebben gezien, gelegaliseerd afschrift van een akte en oorkonde |
| vidit | heeft dit gezien |
| vidua | weduwe |
| vidualitium | weduwgeld, lijftocht |
| viduam relinquens | als weduwe achterlatende |
| viduatum | tot weduwe/weduwnaar gemaakt |
| viduitas | weduwe -/ weduwnaarstaat |
| vidus relicta | nagelaten weduwe |
| viduum relinquens | als weduwnaar achterlatende |
| viduus | weduwnaar |
| viego, vieter | kuiper |
| vier nonen | vastentijd van Aswoensdag tot voor Invokavit (6e zondag voor Pasen) |
| vierbesienders | brandweerman |
| vierbrant | toorts, fakkel |
| vierde paert | vierde deel |
| vierdepit | soort turf |
| vierendeel jaers | kwartaal |
| vierendelen | inhoudsmaat voor graan = ca 11ltr. |
| vierkamer | donderbus |
| vierkante roede | oppervlaktemaat = 1/10 spint = 17 m2 |
| vierman | brandweerman, hield toezicht op het doven van de lichten en vuren na de avondklok |
| vierschaar | rechtbank |
| viertel | oude inhoudsmaat |
| vierthien | veertien |
| viesebel | onzichtbaar |
| vietor, vitor | (manden)vlechter, tonnen en vaten maker |
| vigesimus | twintigste |
| vigilarius | waker |
| vigileeren | toezien, waken |
| vigilia vigiliae | 2 dagen voor Kerstmis, 23 december, |
| vigilia | (zonder voorzetsel) de dag voor Kerstmis, 24 december, |
| viginti | twintig |
| vigore rubri sigilii | krachtens het rode zegel, (tegen betaling kon vrijstelling van de huwelijksafkondiging worden verkregen) |
| vijffmannen | het vijffgericht, een stedelijk rechtscollege, bestaande uit vijf mannen |
| vijver | wormziekte |
| villa | boerderij, gehucht, pachtgoed |
| villae | Romeinse boerderij, - hofstede |
| ville | stad |
| villica | pachtster |
| villicus (maior) | pachter, dorpeling, landgoedbeheerder |
| vilt | vrek, gierigaard |
| viminarus | mandenmaker |
| vinctor | kuiper |
| vingt | twintig |
| vinitor | wijnboer |
| vink | penis, maar ook schooier, klaploper |
| violatio | onteren, |
| violent | gewelddadig, met geweld |
| violeren | ontheiligen. ontwijden |
| vioolkens | langhalzige flesjes |
| vir, -ris | man, echtgenoot |
| virgina | maagd, jonge dochter |
| virgo | maagd, jonge dochter, ongehuwde vrouw, non |
| virgo honesta | de eerbare jonkvrouw |
| virgulator | bezemmaker, bezembinder |
| virguncula | meisje |
| viri | van de man, van de echtgenoot |
| viribus exhaustus | uitgeput van krachten |
| viridium dies | witte donderdag |
| virtuosus | deugd vol |
| visben | platte vismanden |
| visie | inzage |
| visiker | dokter, geneesheer |
| visis litteris reverendi | gezien de brieven van de eerwaarde |
| visitatie | onderzoek |
| visiteerder | bezocht |
| visiteur | inspecteur |
| visscherije | visrechten |
| vistelator | fluitspeler, speelman |
| visum repertum | (schriftelijk) verslag van een onderzoek |
| vitam cum morte commutavit | heeft het leven met de dood verwisseld |
| vitam cum morte conjuxit | verbond het leven met de dood |
| vitr. afk. vitricus | ouderling, ook genoemd als schoon -en stiefvader |
| vitriarius -riator | glazenmaker |
| vitricus | ouderling, ook genoemd als schoon -en stiefvader |
| vitrifactor, vitrifex | glazenmaker, glasblazer |
| vitripictor | glasschilder |
| vitsel | twijgen, rijshout |
| vivadierer | bezemmaker |
| vivens | levend, in zijn onderhoud voorzien met |
| viverit | in / tijdens (zijn) ( haar) leven |
| vivres | mondvoorraad, levensmiddelen |
| vlasaard | akker met vlas beteeld |
| vlaszaad | lijnzaad |
| vleek | vleugel |
| vleesbank | pijnbank, executieplaats |
| vleeschelijke conversatie | geslachtsgemeenschap |
| vleeschhouwer | slager |
| vleeskleur | heraldiekteken, kleur, natuurlijke huidkleur, weergave met korte verticale onderbroken streep arcering |
| vlegewerf | dorsvloer |
| vlei | geul in ondiep water |
| vlier | moerasveen |
| vloghe | duiventil |
| Vo. | afk. huw. Akte, voogd van de …… |
| vocatur | wordt genoemd |
| voeder | groot wijnvat |
| voegen | samenvoegen, bijvoegen |
| voer | wagenvracht ofwel :zoveel als door één paard op een kar getrokken kan worden, hoeveelheden en gewichten verschillen |
| voerberuyrte | voor genoemde |
| voerman | man die een met paard of ossen bespannen wagen bestuurt |
| voerseyde | voor genoemde |
| voervoght | vervoegd bij |
| voet | lengtemaat, 1 voet = 31,3 cm in elk deel van het land anders van lengte |
| voet | oppervlakte maat, groot ca 0,09 ca, in elk deel van het land anders van oppervlak. |
| voetwerk | enkelvoudig tafeldamast |
| vogellerije | recht van vogelvangen |
| vogelvrijverklaarde | banneling |
| vogelvrijverklaren | verbannen |
| vogelvrijverklaring | buiten bescherming van de wet verklaard en bloot gesteld aan ieders vervolging, verbannen, proscriptie |
| voirschreven | voor genoemde |
| voirszeid | voornoemde |
| voirtgaende | verder gaand, |
| volbord | toestemming, bewilliging, bij vonnis uitspraak |
| volbürtige geschwister | kinderen die allen de zelfde vader en moeder hebben |
| volcheet | volg -eed, de eed der eedhelpers of eedvolgers, waardoor de waarheid van de eed van de hoofdpersoon bevestigd wordt |
| volente Deo | als God wil |
| volksballade | verhalend gedicht in strofen vorm met veel herhalingen en sprongsgewijze verteltrant |
| volksst | afk. volkstellingregisters |
| voltisierder | kunstvechter |
| voluntaire condemnatie | willige rechtspraak |
| vomitus | het braken |
| vontghiften | doopgeschenk |
| voocht, voogd | zaakwaarnemer aangesteld door de (kerkelijk) autoriteiten om de macht uit te voeren over meestal minderjarigen, ook over de echtgenote, zij kon geen verplichtingen aangaan. |
| vooloegen | inkepingen |
| voordane | voorts, vervolgens |
| voorderinge | bevordering |
| voordochter, voorzoon | kinderen uit een vorig huwelijk ook kinderen voor het huwelijk verwekt |
| voorgeboorte | kinderen uit het eerste huwelijk |
| voorlijf | een bedrag in kontanten voor het gebruik van een weiland |
| voorling | afstandsmaat, waarna het paard werd gekeerd bij het ploegen, na 55 roeden. afhankelijk van de roedemaat ca. 207 m, |
| voormaals | voorheen |
| voormont | (eerste) voogd, belast met de geldzaken |
| voorscreven | voor genoemde |
| voorseide | de genoemde..., voor genoemde |
| voorseit afk. voors | voornoemd |
| voorstanders | bestuurders |
| voortmeer | voorts, vervolgens |
| voorvorderen | voorouders, ambtsvoorgangers |
| vopiscus | de overlevende tweeling |
| voreval | pachtopbrengst, cijnsopbrengst |
| vorkinder | stiefkinderen uit een vroeger huwelijk van een van de partners. Geen onwettige kinderen |
| vormer | gebruiksaardewerk maker |
| vormundere | voogd |
| vornoemde | bovengenoemd, voornoemd, bovenvermeld |
| vorster | deurwaarder ( in Brabant) |
| vota secunda | tweede echtverbintenis |
| voti | van de huwelijks/ verlovinggelofte, van de rechtelijke beslissing |
| votum | gelofte |
| V.O.W. | afk. zonder bekende Verblijf Of Woonplaats |
| vraemgoedt | goederen die een kind heeft, zonder het van zijn ouders te hebben geërfd |
| vreisem, vreiseme | cholera |
| vremde voogd | (derde) voogd |
| vrij ende nivers meede belast | vrij van lasten en plichten |
| vrij goed | onroerend goed in volledig eigendom |
| vrij huysinge ende erf | huis en erf vrij van huur |
| vrij te waren | niet met verdere schulden te belasten |
| vrijen ende te waren, vrijen en de waren (te) | vrijwaren, bij eigendomsoverdracht ervoor instaan dat de nieuwe eigenaar ook de werkelijke eigenaar is |
| vrijheid der stede | stadsrecht |
| vrijkwartier | rechter bovenhoek van een schild. In aanzicht van het schild dus linksboven |
| vrijleen | een leen toebehorend aan een vrije niet edele persoon |
| vrijmetselaar | natuursteenbewerker die vrij kon werken en geen lid van het gilde was |
| vrijnge, vrijinge | vrijwaring |
| vroedwijf, vroemoer, vroemen | in vruchtgebruik hebben |
| vroente, vroenten | braak, onbebouwd terrein |
| vroevrouw | vroedvrouw |
| vrome | opbrengst, vruchten en inkomsten van een leen dat een leen te koop stond ter bester vromen (van drien) betekent dan: tegen de waarde van de beste opbrengst (uit drie jaren) |
| vrommer | vrome |
| vroonen- en tiendevrij | vrij van/onbelast met heerlijke rechten en tienden |
| vroonte | herenland, domeingoed, onverdeelde gemeentegrond |
| vroupersoon | vrouw |
| vrouwekracht | verkrachting van een vrouw |
| vrouwen choor | gedeelte van de kerk bestemd voor de vrouwen en hun kinderen |
| vrouwencunne | vrouwelijk geslacht, verwanten der gehuwde vrouw |
| vrouwensmijter | man die zijn vrouw slaat |
| vrouwgetimmer | vrouwenlichaam |
| vruchtgebruik | lijftocht, in het oude erfrecht is voorzien dat de weduwnaar of de weduwe het vruchtgebruik houdt van de eenmaal gemeenzaam bezeten huwelijksgoederen |
| vrunden | vrienden, verwanten, familie |
| vruntlicker | vriendelijk |
| vso. afk.verso | achterzijde, op de achterkant van het blad |
| vt | afk. ventôse, maand van de winden |
| vuilvrouwe | witte vloed, vrouwen ziekte |
| vuister | haard |
| vulgo | in de volkstaal |
| vulgo quaesitus | onwettig kind, buitenechtelijk kind, onecht |
| vullewijn | tapwijn, ongebottelde wijn |
| vulnera Christi | de dag na de lijkafname, de 2e vrijdag na Pinksteren |
| vurstere | boswachter |
| vuurclocke | avondklok, die de tijd aangaf om het vuur te doven |
| vve | afk. veuve, weduwe |