| S | afk. schepen, wethouder |
| S | afk. sterbefälle, sterfgeval, overledenen |
| S | afk. susceptores, doopgetuigen, doop- heffer, peter en meter |
| S | afk. susceptores, doopgetuigen, doop-heffer, peter en meter |
| s | afk. semis, half, |
| s | afk. sabel, heraldiekteken, kleur, zwart, weergave met horizontale en verticale arcering of effen zwart. |
| sa | afk. sans alliance, zonder huwelijks- verbintenis, verwantschap |
| s.a.a | afk. sans alliance actuele, zonder actuele huwelijk(sverbintenis), verwantschap |
| saai, saaien, saei | gekeperde wollen stof, kamgarenstof |
| saaihal | gebouw voor het keuren van de saai |
| saaiwerker, saaiwever | wever van saaiweefsel |
| sabbathi dies | op zaterdag |
| sabbatum luminum (magnum sanctum) | zaterdag voor Pasen, op deze dag wordt de Paaskaars ontstoken |
| sabbatum | zaterdag |
| sabel | heraldiekteken, kleur, zwart, weergave met horizontale en verticale arcering of effen zwart. |
| sabotier | blokmaker, houten schoenmaker |
| saccellarius | schatmeester, penningmeester |
| sacel afk. sacellanus | kapelaan |
| sacel afk. sacellanus | kapelaan, onderpastoor, hulp priester |
| sacellanus, sacellani | kapelaan |
| sacellum | kapel |
| sacer, sacra | heilig, gewijd |
| sacerdos | priester |
| säckelmeister | vermogenbeheerder, rentmeester |
| sacra baptismatis unda ablutus | gezuiverd door het heilige water van het doopsel |
| sacra communio | de Heilige Communie |
| sacramentaliter sacramenteel, sacramentis munitus | voorzien van de sacramenten |
| sacramento sacri olei munitus | voorzien van het sacrament van het Heilig Oliesel |
| sacramentum extremae unctionis | het sacrament van het Laatste Oliesel |
| sacramentum matrimonii | het sacrament van het huwelijk |
| sacramentum poenitentiae | het sacrament van de biecht |
| sacrista, sacristain | koster, kerkbewaarder |
| sacro ledo copulati | in de gehouden mis getrouwd |
| sacro oleo provisus | voorzien van het H. Oliesel |
| sadelaere | zadelmaker |
| saeiaerde | zaailand |
| saeier | zaaier |
| saeiwaerp | kettingdraad van saai |
| saeiwerc | saaiweefsel, gekeperde stof |
| saelhonttouwere | zeehondenleer bewerker |
| saelstoelmaekers | zit -stoel makers |
| saementlijke leeden | de gezamenlijke leden |
| saepius | meerdere malen, vaak |
| saetcoren | korenzaad |
| saeygewandt | weeftoestel, weefgetouw voor het weven van saaiwerc (gekeperde stof) |
| Saeykam | kam, onderdeel van weeftoestel |
| sagittarius | pijl en bogen maker |
| saietmaker | wollen garen fabrikant, sajetspinner |
| sainteurs | vrije boeren die zich, in de vroege middeleeuwen, onder de hoede stelden van kerk of klooster |
| sakristan | (vermoedelijk) landmeter |
| salarius | zoutbewerker |
| saldus | waardeloos, ongebruikt |
| salette | kleine salon, ontvangkamer |
| salff | behoudens |
| salifex, salinator | zouthandelaar |
| salmiator | slijper, gereedschappolijster |
| salpista | trompetter, trompetblazer, trompettist |
| salus populi (ego sum) | 18e zondag na Drievuldigheid, ook 4e donderdag voor Pasen, misvatten |
| salva inthimatione | behoudens gerechtelijke aanzegging |
| salvatien | weerleggen van de bezwaren tegen getuigen, getuigenis of geschriften |
| salwirth | plaatbewerker, smid |
| samenlovenisse | trouwbelofte, verloving |
| samentelijcke | gezamelijk |
| sammet | fluweel |
| samoos schipper | schipper die vaart op de Maas en Sambre |
| sampt | met |
| Sancta Gertrude | Sint -Geertruide |
| sancta hebdomada | Goede week, ook stille week voor Pasen genoemd |
| Sancta Margaretha | Margraten |
| sancta, -us | heilige |
| sanctis sacramentis | met de heilige sacramenten |
| sanctissimae theologiae tudiosus | theologiestudent |
| Sanctorum omnium | Aller Heiligen, 1 november |
| sanctus | heilig |
| sandtstande | kuip gevuld met zand |
| sanguinem spuens | bloed spuwend |
| sanguinis fluxum | verbloeding |
| santbusse | busje gevuld met fijn zand om inkt te drogen |
| santee | drinkglas |
| sapc | afk. sans alliance avec postérité connue, zonder huwelijksverbintenis, met erkend nageslacht |
| sapr. | afk. sans alliance mais avec postérité reconnue, zonder actuele huwelijks-verbintenis, maar met erkend nageslacht |
| sark | zerk, lijkkist |
| sark, zark | soort wollen stof |
| sartor | kleermaker |
| sartrix | kleermaakster |
| saserdos | priester |
| satblauw | donker blauw |
| satelles | gerechtsbode, leenman, vazal, gewapende bediende |
| satellites | knecht, slaaf |
| satertag | zaterdag |
| satisfacere | tevreden stellen |
| sator | zaaier |
| satrapa | stadhouder |
| satrix | kleermaakster |
| saturni dies | zaterdag |
| sausisen | vuurpijl, maar ook kruidige worst |
| sc, afk scilicet | namelijk |
| sc | afk. sans contrat, zonder huwelijks- voorwaarden, zonder overeenkomst |
| sec | afk. serviteur, dienaar, dienstknecht, bediende |
| secr | afk. secrétair, secretaris, .resse |
| serr | afk. serrurier, slotenmaker, ijzerhandelaar |
| Sg | afk. signature, ondertekenaar(ster) |
| s.g., s.m. | afk. zaliger gedachtenis |
| Sgr | afk. seigneur, heer, leenheer, landsheer |
| scabinale akten | schepenakten |
| scabinus, scabini | schepen, schepenen |
| scaelc | knecht, bediende |
| scaeldeckere | leidekker |
| scaemelhuus | armenhuis |
| scaemelhuusweke | arme uit het armenhuis |
| scaepcoman | schapenhandelaar |
| scaephettinc | schapenweide |
| scalatie, scallacie | strafwerktuig, ladder waarop men gebonden werd en dan uitgerekt |
| scandularius | dakdekker |
| scandularius | dakplankenmaker |
| scaperiene | schapenhoedster |
| scapiere, schapijnre | van schapenvacht |
| scautheete, scaut | schout, gerechtelijk bestuurder |
| sceau à la cire | lakzegel |
| sceetgracht | scheidingwater tussen twee stukken land |
| scepstock | gevangenis |
| sceversteyndecker | vermoedelijk pannendakdekker |
| schaar, scheerweide | oppervlaktemaat, ca 300-400 vierkante roeden = ca 0,4-0,65 ha, ook gevonden 2 morgen |
| schabel, schabbelele bank | voetbankje |
| schacherer | venter |
| schacht | veer, synoniem voor lengtemaat roede |
| schadde | zode van veenachtige heide, als brandstof te gebruiken |
| schaelc | schelm, schurk |
| schaepbrake, scaepbrake | braak liggende grond waarop schapen grazen |
| schaepschier, scaepsciere | grijs bruine wol van schapen |
| schalenschroder | messenheftenmaker |
| schalie | schrijflei, lei |
| schaliedekker | leidekker |
| schalmei | oud muziekinstrument, (houten) fluit |
| schapraa | spijskast |
| scharrebier | scherp dun bier |
| scharrmacher | wagenmaker |
| schat | oppervlaktemaat, 1 schat = 1 mud = 6,8 are |
| schathuis | veestallen |
| schäufeler | ventende marskramer met lastdier |
| schavotteren | veroordelen tot het schavot of schandpaal, vooraf vaak gebrandmerkt op de kaken |
| scheepsbeschieter | meubelmaker / aftimmerman op schepen |
| scheiber | zouthandelaar |
| scheidler | messenmaker |
| scheidung unserer liebe frauen | Maria Hemelvaart, 15 augustus |
| schelachtig | in een proces verwikkeld, in een geschil |
| scheling(e) | geschil, civiele rechtszaak |
| schelling | betaalmiddel, 1 schelling = 12 denier (ca 11e eeuw) |
| schelling | betaalmiddel, 1/20 pond = 12 schellingen, 1 schelling = 6 stuivers |
| schelter | goochelaar, kunstenaar |
| schepampt | kleermakersambacht |
| schepel | inhoudsmaat bij graan, 1 schepel = 2 mud = ca 29-34 ltr, ook gezien 1/4 mud en 1/8 mud. na 1820, 1 schepel = 10 ltr. |
| schepel | oppervlaktemaat, 1 schepel = 1 schat = 1 mud = 6,8 are, ook gezien 1 schepel = 4 spint, 1/4 mud en 1/4 morgen |
| schepen ende raet | het stadsbestuur |
| schepen | gerechtelijk functionaris bij een lokale rechtbank |
| schepenbank | locale rechtbank |
| scherfvat | doodkist, ook fig. lijkkist |
| scherpe examinatie | verhoor op de pijnbank |
| scherprechter | beul |
| schertmagen | bloedverwanten in de mannelijke lijn |
| scheuk | ontuchtige vrouw |
| scheurbanden | breukbanden |
| schikken | sturen, zenden |
| schilden | betaalmiddel, 1 schilden = 20 stuivers (ca 14e eeuw). Ook vaak klinkaart genoemd |
| schilderhuis | wachthuisje voor de schildwacht |
| schilt schattinge | belastingvorm, voorloper van de grondbelasting |
| schippond | gewicht, 1 schippond = 300 pond |
| schirmer | vechtersbaas, voorvechter |
| schirrmacher | wagenmaker |
| schlotfeger | schoorsteenveger |
| schnitter | oogstarbeider |
| schnittker | houtbewerker, fijnwerk timmerman |
| schnorrer | landloper |
| schoef | bundel, bos, schoof |
| schoehouten | wilgenhouten deel van een schoen |
| schoen broet | witbrood |
| schoenlinghen | schapenvel, schapenvacht |
| schofhek | valhek in poortdoorgang |
| schofvenster | schuivend luik in stadspoort |
| schoitstroy | dekstro als dakbedekking |
| schole | school |
| scholebert | uithangbord bij de school met de vermelding van de naam van de onderwijzer (es) |
| scholtist | schout |
| schoolman | kerkleraar |
| schoorttecleet | schort |
| schoot | gewicht, 1 schoot = 2 pond |
| schopenhauwer | houten troggenmaker |
| schoren | vastmaken |
| schorre, schurre | ruwe steen (puin) voor de fundering |
| schotgaarder | inner van de (opbrengst)belasting |
| schotgeld | opbrengst |
| schotkerver | belastinginner. De betaling werd op de kerfstok d.m.v. een inkerving aangebracht |
| schout | een rechtstreekse vertegenwoordiger van de heer der heerlijkheid, rechterlijk ambtenaar, die in civiele zaken rechtsprak, hoofd van een ambacht. |
| schouteteboete | boete aan de schout de voldoen |
| schoutetenbrief | akte van een voor de schout geschiede rechtshandeling |
| schoutetendiener | gerechtsdienaar |
| schoutetinne | vrouw van een schout |
| schoutheete | schout, vertegenwoordiger van de graaf als hoofd van politie en gerecht |
| schrede | lengtemaat, 1 schrede = 2,5 voet, landmeterspas, -tree = 2 gemene schrede = 5 voet |
| schreiboom | boom als grenspaal |
| schreur | kleermaker |
| schrobbelaar | visser die vist met schrobnet. |
| schrobbelaar | bediener van de schrobbemolen, onderdeel van de voorspinmachine voor het weven van lakenstof |
| schrobber | lijkverzorger van pestlijders |
| schrodere, | kleermaker |
| schröter | doekensnijder |
| schruiven | bankschroeven |
| schuddelkist | gevangenis |
| schueren | omploegen om bouwland in weiland te veranderen |
| schutterij | de vereniging welke in de middeleeuwen voor de verdediging van de stad zorgde |
| schutzengelfest | feest van de beschermengel, vanaf 1700, 2 oktober daarvoor 29 september, nu echter 2e zondag van september |
| schuyfspel | sjoelbak |
| schuytenvoerder | binnenschipper |
| schwager | broeder van een echtpaar |
| schwertdegen | jonge ridder |
| scieur | houtzager |
| scilicet | namelijk |
| scindere | weghalen (bij bevalling) |
| scipper | schipper |
| scipwrictere | scheepsbouwer, arbeider op een scheepswerf |
| scissum | er uitgerukt |
| sclatorius | dakdekker |
| sclopetus | geweer, buks |
| scoeboeter | schoenlapper |
| scoenewercstricghe | schoenmaakster |
| scolaris | scholier, leerling |
| scolas | afk. scolasticus, hoofd van de school |
| scolasticus | hoofd van de school |
| scolescat, scoel | boete, voorschot |
| scoparius | straatveger |
| scorator | verwekker van een onecht kind, hoerenloper, overspelpleger |
| scorpionarius | boogschutter |
| scorta | ongehuwde moeder |
| scortatio | overspel, echtbreuk |
| scortator | hoerenloper, verwekker van een onecht kind |
| scortum | lichtekooi, hoer |
| scotporte | houten valpoort |
| scoutetedoem | ambt van schout in bepaald gebied |
| scriba | secretaris ook schrijver, klerk |
| scribere | schrijven |
| scribtarius | klerk |
| scrinewerker, scrijnmakere | timmerman, schrijnwerker, meubelmaker |
| scriniarius, scrinifex | schrijnwerker, panelenmaker, ook geheimschrijver en zegelbewaarder |
| scrips afk. scripsit | heeft geschreven |
| scripto | geschreven |
| scriptor | schrijver |
| scroeder, screuder | kleermaker |
| scrupel | medicinaal gewicht, 1 scrupel = 1/528 pond = 20 grein |
| scrutarius | opkoper, uitdrager |
| scruteren | onderzoeken |
| sct, afk. sanctus | heilig |
| sculptor, imaginum | beeldhouwer |
| scultetia | schoutambacht, schoutschap |
| scultetus | schout, dorpsburgemeester |
| scupteur | beeldhouwer |
| scuteman | binnenschipper |
| scutterie | jacht |
| se affinare | door huwelijk verwant worden |
| se marier | trouwen |
| se scribere ignaros declarvaverunt | verklaarde niet te kunnen schrijven |
| secluderen | afzonderen, uitsluiten |
| seclusie | uitsluiting |
| second témoin | tweede getuige |
| secreet siegelt | geheim zegel |
| secreet | gemak, toilet |
| secretarius | (dorps) secretaris |
| secretarius subscripsit | als secretaris ondertekend |
| secta luteranorum | de sekte der Lutheranen |
| secunda (feria) | maandag |
| secunda vota | tweede belofte, tweede verloving |
| secundus | tweede |
| sed | maar |
| sedecim | zestien |
| seductor | verleider, de vader van een onecht kind |
| seeckere, seeker | een bepaalde |
| Seelen (aller) | Allerzielen, 2 november |
| seghel | zegel |
| segisser | magere Hein, de man met de zeis |
| segristanus | koster |
| seidenneger | zijde -breister |
| seigerschmied | groot uurwerkmaker |
| seigneurie | heerlijkheid, in de middeleeuwen het gebied waarover men het gezag uitoefende onderverdeeld in een hoge of lage heerlijkheid |
| sekel, sekele | zeis, sikkel |
| sekerheyt | zekerheid |
| selig | overleden |
| sellator, sellatius, sellarius | zadelmaker |
| selver | van hem zelf, maar ook zilver |
| selverijn | zilveren |
| semen | zaad, kroost |
| semiennis | een half jaar oud |
| seminis | van het zaad |
| semistultus | halfdwaas |
| semmler | witbroodbakker |
| sen. | afk. senior |
| sendael, sindael | doek van linnen, neteldoek. |
| senechaussee | rechtsgebied van een seneschalk, rechtbank van een senechalk |
| senectus | hoge ouderdom |
| senectute confectus | zwak van ouderdom |
| senescalcus | ambtenaar belast met toezicht op ’s koningshuis, aanvoerder van het leger |
| senescalissa | vrouw van een seneschalk |
| seneschalk | ambtenaar belast met toezicht op 's koningshuis, aanvoerder van het leger |
| senex | grijs en eerwaardig, oude man |
| senii | van de ouderdomskrachten |
| senilicus | oud mannetje |
| senio confectus | door ouderdom uitgeput |
| senior | oudste |
| sensal | makelaar |
| sentence capitale | doodvonnis |
| sententiare, sententieren | vonnissen |
| sententie, sententia | vonnis |
| sentir le fagot | van ketterij verdacht worden |
| separatio a toro et mensa | gescheiden van tafel en bed |
| separatio quoad torum et mensam | gescheiden van tafel en bed |
| separatio quoad vinculum sepelivi | echtscheiding |
| sepelevi | ik heb begraven |
| seperanus | hoogste, voornaamste, exclusieve bevoegdheid tot uitoefening van publiekrechtelijk gezag |
| septem | zeven |
| septem dies | zeven dagen |
| septembris | in september |
| septembris, -ber, -bre, 7ber | september, 9e maand |
| septemdecim | zeventien |
| septennis | zeven jaar oud |
| septimana | week |
| septimanarum | weken |
| septimanarum communis | de week voor allen, vanaf 29 september |
| septimanarum rogationum | de week van de gebedsomgang, Hemelvaartsweek |
| septimo | op de zevende |
| septimus | zevende |
| septimus dicimus | zeventiende |
| septingentesimus | 700e |
| septuagenarius | zeventigjarige |
| septuagesima | de 70e dag, de 9 zondag voor Pasen |
| septuagesimus | 70e |
| septuaginta | zeventig, 70 |
| septuennis | zevenjarige |
| sepulcrum | graf |
| sepulivi | ik heb begraven |
| sepulter mortuorum | doodgraver |
| sepultura, sepulture | begrafenis, uitvaart, cremeren van een lijk |
| sepultus in cemetero | op het kerkhof begraven |
| sepultus in choro | in het koor begraven |
| sepultus in coemeterio | op het kerkhof begraven |
| sepultus in ecclesiae | in de kerk begraven |
| sepultus in ecclesiae navi | in het schip van de kerk begraven |
| sepultus in templo | in de kerk begraven |
| sepultus, -ta, -ti | begraven |
| sequestratie | gerechtelijk besluit |
| serator | slotenmaker |
| sercksetter | grafsteen -, maker en plaatser |
| seriant, sergiant, serjiant | knecht, helper, soldaat |
| sericarius | zijdebewerker |
| serment | eed, plechtige belofte |
| sermijn | geweven stof uit de weverijen van Leiden |
| serrarius | zagenmaker |
| servatis servandis | met inachtneming van de voorschriften |
| servituten | erfdienstbaarheden |
| servitutes rerum | erfdienstbaarheden, servituten, lasten waarmede een erf is bezwaard ten dienste van een ander erf |
| servus | knecht, dienaar, schildknaap |
| servysmeester | inkwartieringsambtenaar |
| sescentesimus | 600e |
| sesdeel | het zesde deel (bv van geld) |
| sesenti | zeshonderd |
| sesquiennis | van anderhalf jaar |
| seste | zesde |
| sestehalf | vijf en een half |
| sester | inhoudsmaat voor olie, 1 sester = 40 mengel |
| set | kont, achterste |
| settere | belastingontvanger |
| setterlyden | inwoners |
| seu | anders gezegd |
| sevendalf | zes en een half |
| sex | zes |
| sexagenarius | zestigjarige |
| sexagesima | de 60e dag, de 8e zondag voor Pasen |
| sexagesimus | 60e |
| sexaginta | zestig |
| sexdecim | zestien |
| sexennis | zes jaar oud |
| sexta (feria) | vrijdag |
| sextillis | de 6e maand, later is dit augustus geworden |
| sextus | zesde, 6e |
| sexus | geslacht |
| seyen feill | zijden sluier |
| shoofs (van....) | het Gerechtshof (van .....) |
| sibbe | de familie, verwanten of familieleden |
| sibbedag | bijeenkomst van familieleden en naamgenoten |
| sibbedeel | verwantschapsgraad |
| sibbekunde | familiekunde |
| sibbemaech | bloedverwant |
| sibber | nader familie |
| sibbesten | de naaste familieleden |
| sibbetabel | parenteel, waar ook de afstammelingen in de vrouwelijke lijn zijn opgenomen en die dus alle nakomelingen van de stamvader omvat |
| sibbetale | graad van bloedverwantschap |
| sibbevooght | verwantschap -of bloedvoogd, (tweede) voogd |
| sibbicheit | bloedverwantschap, verwantschap, overeenkomst in aard, verschijnselen, enz |
| sibi | aan zich, aan hem, aan haar. |
| sic, sic attestor | zo, aldus, aldus verklaar ik |
| sickele | sikkel |
| sickelmaker, zeexenmakere | sikkelmaker |
| sicut (et) | en eveneens |
| sideval = zideval | zijlinie, het komen van erfgoed aan een zijlinie |
| sidten | zeden |
| sieckman | melaatse |
| sieckten, siektens | ziekten |
| siedehuus | zoutziederij |
| sieden | koken, braden |
| siepel | ui |
| sigilavit | hij heeft bezegeld |
| sigillatum | is bezegeld |
| sigillatur | wordt of is bezegeld |
| sigillum | zegel |
| signatura | handtekening, ondertekening |
| signature | ondertekening |
| signavit | hij heeft ondertekend |
| signet | zegel |
| signifieren | betekenen, aanzeggen |
| silhouettenkunst | genoemd naar de naam van de uitvinder schaduwomtrek, schaduwbeeld, silhouet |
| Silva Ducis | 's Hertogenbosch |
| silva | bos, woud |
| silveren cop | zilveren kommetje |
| silverfoelge | bladzilver |
| silvergelt | zilvergeld, zilveren munten |
| similarius | witbroodbakker |
| sine | zonder |
| sine preavia proclamatione | zonder voorafgaande afroeping |
| sinilis | afgeleefd, door ouderdom |
| sinopel | heraldiekteken, kleur, ook groen of emaldgroen genoemd, weergave met schuinsrechtse arcering |
| sinstag | dinsdag |
| sinte | de heilige |
| sinxen | Pinksteren |
| sippe | een niet scherp begrensde groep van verwante personen, in engere zin de gehele verwantschap van enkele personen |
| sippenamt | genealogisch bureau |
| sippenforschung | genealogisch onderzoek |
| sippenhaft | in arrest, in hechtenis zijn van de familie |
| sippenlade | familiearchief |
| sippenschafttafel | sibbetabel |
| sippenstolz | familietrots |
| sippenüüberlieferung | familietraditie |
| sister | inhoudsmaat voor koren =ca 49 ltr. |
| sitientes venita (ad aquas) | zaterdag voor Pasen |
| sittardiensis | van Sittard |
| situ | ter plaatse |
| situs, sitas | gelegen, oorspronkelijke toestand |
| sive | ofwel, anders gezegd |
| slachbosch | kreupelhout, struikgewas, hakhout |
| slachmolen | oliemolen |
| slaeckijnghe | vrijlating |
| slaepclocke | avondklok, gaf het begin van de nacht aan |
| slaepers messe | mis omstreeks 10 uur 30 voor de middag |
| slaeplaeckens | beddenlakens |
| slagturven | veen baggeren, de veenlaag onder water werd tot op de kleilaag door slagturven gewonnen |
| slaper | betaalmiddel, zilveren munt ca 1500 |
| sleepstake | soort eg, houten plank met korte tanden om het land glad te maken |
| sleescatte, | muntrecht |
| sleghel | houten hamer, maar ook hendel |
| sleunen | hakken |
| sleutelraaks, sleutelriem | ketting waaraan de vrouwen hun sleutels droegen |
| sleynen | snoeien van takken |
| slobhoos | slobberbroek |
| sloobrade | gebraad van gevulde varkensdarmen |
| slop | geheime plaats, schuilhoek |
| slotelare, slotemakre | slotenmaker |
| slots | boete |
| slovaert | rouwmantel, gedragen door de lijkbidder |
| sloyer | lange smalle doek, als versiering op een hoed gedragen |
| sluier | sjerp |
| sluikerijen | smokkelarij |
| sluipschool | niet erkende school |
| sluuswael | verdiept en verbreed deel voor de sluis |
| sluutcorf | korf met deksel (s) |
| smaltiende | kleine tiende, een belasting |
| smedegetouw | smidswerk gereedschap |
| smedenambagt | smederij |
| smelthuys | huis met smeltoven |
| smersnider | spekverkoper |
| smette (in) | besmet met een besmettelijke ziekte |
| smitten | smederij, smidsoven |
| smouttappere | oliehandelaar, meestal in spijsolie |
| smoutwerc | met boter ingevet wol -weefsel |
| snedelinc | kind geboren met een keizerssnede |
| snees | oppervlakte maat, groot circa 2,5138 ca, in elk deel van het land anders van oppervlak. ook gezien 1 snees = 20 stuks eieren of vis |
| snidemaerte | meisje belast met de kruidentuin |
| snotveger | barbier |
| sobrina | nicht van moederszijde |
| sobrinus | neef van moederszijde |
| socer magnus | grootvader van de huwelijkspartner |
| socer | schoonvader |
| soceri | van de schoonvader |
| socht | besmettelijke ziekte |
| socrinus | zwager, echtgenoot van zuster |
| socrus magnus | grootmoeder van de huwelijkspartner |
| socrus major | overgrootmoeder van de huwelijkspartner |
| socrus | schoonmoeder |
| sodalis | kameraad, reisgezel |
| sodalitas | verbroedering |
| sodomie | ontucht, ook zelfbevrediging, |
| soe | hoe |
| soenbrief | brief waarin overeenkomst is omschreven |
| soeur consanguine | halfzuster van vaderszijde |
| soevereiniteit | exclusieve bevoegdheid tot uitoefening van publiekrechtelijk gezag |
| soglam | een bij de koe nog drinkend kalf of lam bij een schaap |
| soir, soirée | namiddag, avond |
| soldanus | soldaat |
| solemneel, solemneele | plechtig, plechtige |
| solemnicatio, solemnitatio solemnisatie | trouwplechtigheid |
| solemniter | plechtig |
| solemniteyten | plechtige handelingen |
| solemnizatum | ingezegend |
| solicessatio | braakligging |
| solis dies | zondag |
| solitis proclamationibus | na de gebruikelijke roepen |
| sollers | bekwaam |
| solstitium hiemale | winter zonnewende, 25 december |
| solstitium | zonnewende, 24 juni |
| solum | alleen |
| soluta | alleenstaande vrouw, ongehuwde vrouw |
| solutus | alleenstaande man, ongehuwde man |
| solvent | geldig, rechtsgeldig |
| solvere | betalen voldoen |
| solvit, solvyt | hij, zij, hebben betaald |
| somer, sommer, summer | inhoudsmaat voor graan, 1 somer = 1/3 malder, =2 vat |
| somerbaen | weg die alleen in de zomer te gebruiken was, niet verharde aarden baan |
| somma lateris | onder aan een bladzijde de optelling van alle bedragen |
| sommatie | dagvaarding, gerechtelijke opeising |
| sommieren | sommeren, eisen |
| sonder bespieringe | onbelemmerd, zonder belemmering |
| sonder erlist | zonder arglist, zonder kwade opzet |
| sonder oir | zonder nageslacht |
| sonne, bi der sonnen ute ende bi der sonnen in | van zonsopgang tot zonsondergang |
| sonneabend oculi | zondag voor oculi |
| sonnendaich | zondag |
| sonnwende | zonnewende, 24 juni |
| sont comparus | zijn verschenen |
| soo | wanneer |
| soror | zus |
| soror germana | halfzuster |
| soror patris | zuster van de vader |
| soror patruelis | kind van een broer of zus |
| sorores | de zusters |
| sororis, sororum | van de zusters |
| sosius | verbondene |
| sotorius | zwager |
| sotternie | klucht, kort toneelspel met grappige inhoud |
| soude ghelieven | zou willen |
| soude | zou |
| soverein | exclusieve bevoegdheid tot uitoefening van publiekrechtelijk gezag |
| s.p. | afk. sans postérite, zonder nageslacht, nazaten |
| spademakere | gereedschapmaker, spadenmaker |
| spaesvat | wijwatervat |
| spanninge | dakspanten |
| specht | Spaanse soldaat |
| specialijck, specialyck | in het bijzonder |
| speciarius | specerijenhandelaar |
| specierente | rente in natura |
| specterende sijn | betrekking hebbende op, daarbij behorend |
| speculator | spion, waker |
| speek | spaak |
| speelwort | uitdagende opmerking, scheldwoorden |
| spekkoper | varkensslager |
| spelleude | muzikanten |
| speten | twee steken diep |
| spica | korenaar |
| spicarium | graanzolder |
| spiegaten | kijkgaten in gevelmuren |
| spiker | korenschuur |
| spindelmagen | bloedverwante uit de vrouwelijke lijn |
| spint | inhoudsmaat bij graan, 1 spint = 1/2 schepel = ca 7,2-8,5 ltr ook ca 5,4ltr.en 36,5 ltr. |
| spint | oppervlakte maat, 1 spint = 1,7 are |
| spiritum Deo reddidit | gaf zijn geest aan God terug |
| spiritum exhalavit | blies de laatste adem uit |
| spiritus domini replevit | Pinksteren |
| splete | deel van een leen d.i. uit een leen gespleten |
| splettstößer | dakplanken handelaar |
| spoliationes | vernielingen, brandstichtingen, plundering |
| spolieren | plunderen |
| spon | moedermelk |
| sponde | bed |
| spons, afk. sponsus, sponsalia | aanstaande bruid, verloofde |
| sponsa clandastina | heimelijke huwelijks belofte |
| sponsa publica | publieke verloving |
| sponsa | bruid |
| sponsalia | huwelijk, trouwbeloften, ondertrouw bruidsschat, huwelijksgift |
| sponsalitium | verloving, ook huwelijk |
| sponsari | huwen, trouwen |
| sponser fidei | peetoom. peet, peter |
| sponser | doopgetuige, borg |
| sponsi | de bruid en bruidegom, het bruidspaar |
| sponsus (sponsa) | bruidegom (bruid), ook verloofde |
| sporkel, spurkel | februari |
| sportularius | korven-, mandenmaker |
| sprenkvlees | pekelvlees, gezouten vlees |
| spuria | onecht kind |
| spuria | onwettige dochter |
| spurius | onwettig (kind), bastaard |
| spurius | onwettige zoon |
| spurkel | februari |
| sputo sanguinis | door een bloedspuwing |
| sr | afk. Sieur, (de) heer |
| S.R.E. | afk. Sancta Romana Ecclesia, Heilige Romeinse kerk |
| S.(S) | afk. susceptores, doopgetuigen, doopheffer, peter en meter |
| ss | afk. subscripsit, hij heeft dit ondertekend, was getekend |
| sst | afk. subscripsit, heeft hieronder getekend |
| st. | afk, sunt, heilig |
| St. Jan mitsomer | feestdag van st. jan, 24 juni |
| StA | afk.Staatsarchiv, rijksarchief in Duitsland |
| StaA | afk. Stadtarchiv, stadsarchief |
| staak | stam van een familie stamboomde gezamenlijke afstammelingen van een gemeenschappelijk voorouder.boom, als onderdeel in een erfafscheiding |
| staatboek | legger waarin opgetekend alle bezittingen van een kerk |
| Staatsarchiv | rijksarchief in Duitsland |
| stabularis | stalknecht |
| stadhouder, stadthelder | plaatsvervanger van de vorst in het bestuur van het land, een provincie of een streek |
| stadsrechten | het recht van een stad om zijn eigen rechtspraak, en rechters en (jaar)markten te hebben |
| Stadtarchiv | stadsarchief |
| stadtsmeijster | stadsgeneesheer |
| staet van goed | ambtelijke boedelbeschrijving |
| staffirmaler | stukadoor |
| stagnifusor | tinnegieter |
| staket | paal, staak |
| stambeer | stamhouder |
| stammbuch | oorspronkelijk geslachtsregister. Later een boek waarin familieleden en later ook vrienden van de eigenaar iets schreven als aandenken |
| stand | burgerlijke stand, bevolkingsregister, beroep |
| stannarius | kannen -, tinnegieter |
| stare ad iura patrie et vicinorum | vallend onder het land -en buurrecht |
| statebode | bode bij de staten |
| staterarius | wagenmaker |
| statieren | vaststellen, verordonneren |
| statim | terstond, op staan |
| statt | stad |
| status animarum | staat van de zielen (lijst van parochianen) |
| stave | knots, het wapen van de strijders te voet, goedendag |
| steekan | inhoudsmaat, bij natte waren. 1 steekan = 1/8 aam =16 mengel =ca 18,75 ltr |
| steelboerskijn | beurs waarin het gestolen geld opgeborgen werd |
| steen om den hals | een zware steen aan een ketting om de hals gehangen als straf o.a. voor laster |
| steen | gewicht, 1steen = 8 pond, maar ook 6 pond gezien |
| steenbickelaar, | metselaar, |
| steenbickelere | steenbikker |
| steenkosten | gevangeniskosten |
| steenpoorte | stenen stadspoort, hierin was vaak de gevangenis voor landlopers en vagebonden |
| steenput | waterput |
| steenstuk | oorlogswerktuig, katapult voor grote stenen |
| steenwaerder | gevangenisbewaarder in de steenpoort |
| steenwech | steenweg |
| steewyf | stadsvrouw |
| stellmacher | wagenmaker |
| stemma | stamboom, |
| sterbefälle | sterfgeval, overledenen |
| sterculium | mestvaal, beerput |
| stere, sterre | inhoudsmaat, 1 stere = 1 m3 los opgestapeld brandhout, double stere = 2 m3 |
| sterfhand, dode hand | geestelijke liefdadige instelling |
| sterfhuis | nalatenschap |
| sterfput | beerput, zinkput voor de privaat |
| sterquilinum | beerput, zinkput voor de privaat |
| sterzer | landloper |
| steynmetzer | metselaar |
| stiefsnaar | vrouw van de stiefzoon |
| stieg | hoeveelheid, 1 stieg eieren = 20 st eieren |
| stift | klooster |
| stijg, stieg | hoeveelheid, 1stijg eieren = 20 st eieren |
| stille wacht | personen die de beerputten leegmaakten |
| stille woche | week voor Pasen |
| stiller freitag | goede vrijdag |
| stillevanger | personen die de beerputten leegmaakten |
| stilo novolabl. | aanduiding voor de nieuwe kalenderstijl van 1582 |
| stinkroer | geweer |
| stipael | tot de familie behorend |
| stipulatie | afspraak, overeenkomst |
| stipus | bedelaar |
| stirpis | van de afstammeling, van de familie |
| stirps | het geslacht, de familie, erfgenamen |
| stockhouder | ambtenaar belast met de wettelijke verkoping van goederen |
| stockleggensbrief | akte van overdracht van een goed met stoklegging |
| stocksgewijs | volgens de graad van verwantschap |
| stoep | ratelwacht, nachtwacht , drinkbeker |
| stoepschijter | huursoldaat, huurling |
| stoetselaer | steekwapen |
| stok leggen | in rechte afstand doen van (onroerend) goed en in eigendom overdragen door het neerleggen van een stok als eigendomssymbool |
| stoolgelden | onzekere inkomsten van een priester bij het verrichten van bepaalde handelingen (dopen, trouwen, begraven) |
| stoop | inhoudsmaat, bij natte waren. 1 stoop = 2 mengel =ca 2,4 ltr, bij melk =ca 0,75ltr |
| storger | marktschreeuwer, ook zwerver |
| storting | miskraam |
| stoven | voetstoof |
| straetbespieder | rover in het struikgewas of hinderlaag |
| straetmare | overal bekend gerucht |
| straetmodder | vuil op straat, ook vaak van de beerput |
| stratarius | zadelmaker |
| strijckvat | maatvat voor het afmeten van droge waren |
| strijcrepe | koord om het laken mee te meten |
| strikte gijzeling (in) | onder streng arrest |
| stro | hoeveelheid speciaal voor vis, bekend is1 stro haring = 500 st., 20 stro = 1 last |
| stroedecker | strodaklegger |
| stroncken | staken, afgezaagde boom, van een geslacht |
| stronckgoed | familiebezit |
| studiosus | student |
| stuferus, stuferos | stuiver, stuivers |
| stuiver | muntsoort, waarde 1/20 gulden |
| stultus, stulta | beroofd van zijn/haar zinnen, gek, zot |
| stupenator | badkuipbezitter |
| stuprata | ongehuwde zwangere vrouw |
| stuprum | echtbreuk, overspel |
| stuprun violentium | verkracht, schofferen |
| sturte | dun plaatijzer voor harnassen |
| stylo novo | volgens de nieuwe stijl (kalender na 1582) |
| stylo veteri | volgens de oude stijl (kalender voor 1582) |
| suae coniugis | van zijn (wettige) echtgenote |
| sub conditione | onder voorwaarde |
| sub dimissorialibus | met de verlofbrieven van |
| sub dimissorialibus Reverendus Dominus pastoris sponsi | met de verlofbrieven van eerwaarde heer pastoor van de bruidegom |
| sub hac condicione | onder deze voorwaarde |
| sub hac parochia | onder deze parochie |
| sub juramento | onder eed |
| sub matricularius | onder koster |
| sub mediam noctem | omstreeks middernacht |
| sub meridiem | tegen de middag |
| sub urbe | buiten de stad |
| sub vesperam | tegen de avond |
| sub | onder |
| subicieeren | onderwerpen |
| subitanea morte | door een plotselinge dood |
| subitanee | plots, plotseling |
| subito | plotseling |
| subito defuncta | plotseling overleden |
| submersus | verdronken |
| submersus in ….(mosa) | verdronken in de ….(Maas ) |
| submissie | onderworpen, mee akkoord gaan |
| suboles | nakomeling |
| subscripsi | ik heb ondertekend |
| subscripsit | heeft ondertekend |
| subscriptie | ondertekening |
| subscriven | ondertekenen |
| subsequens | (hieronder) volgend |
| subsignerant | hebben ondertekend |
| subulcus | varkenshoeder, varkensdrijver |
| subventio | heffing |
| succedeerde | volgde op |
| succederen | in het erfrecht opvolgen, erven |
| succomberen | verliezen van het proces, veroordeeld worden |
| succumbant | verliezende partij |
| succursalis | hulpkerk |
| sud | zuid |
| suerde | zwaard |
| sufferator | hoefsmid |
| sufficientiem facere | deugdelijk houden |
| suffisante cautie jurisdictie | onder deze een voldoende borg binnen deze jurisdictie |
| suffisante | voldoende |
| suffocatus | gestikt, gewurgd |
| sui juris | onafhankelijk, mag zonder toestemming ouders trouwen |
| suis dat | aan zijn |
| sulcke effecte (ten) | met zodanige uitwerking |
| sulfferpriem | zwavelstok, voorloper van de lucifer |
| sumittieren | onderwerpen |
| summa | som, totaal, bedrag |
| summa gradis | met, in de hoogste graad |
| summa lateris | bedrag van deze bladzijde |
| summa summaris | totaal van alle (blad) totalen |
| summa totalis | totaal bedrag, eindbedrag |
| sunlichten | zonnewende, 24 juni |
| sunt | zij zijn |
| sunte (Nicolaes) | sint (Nicolaas) |
| suo | haar, in bv aan haar filio (zoon) |
| superius | hierboven |
| suppi evil | trad op in plaats van |
| suppliant | indiener van een verzoek of request (rekest) |
| supplianten | indieners van een verzoek of request (rekest) |
| supplicatie | verzoekschrift, smeekschrift |
| supportare | overdragen |
| supra octavas | na afloop van de 8 dagen |
| supradictus | bovengenoemd |
| surcket | overkleed |
| surdaster | hard horend |
| surdus | doof |
| surdus et mutus | doofstom |
| sus. | afk. suceptor, suceptrix doopheffer, peter en meter |
| susc | afk. susceperunt, zij namen de zorg op zich, wij hebben ten doop gehouden |
| susceperunt | zij namen de zorg op zich, wij hebben ten doop gehouden |
| susceperunt | hebben ten doop gehouden |
| suscepit afk. susc. | hij, zij verhief ten doop |
| suscepit | beschermer, Peter of Meter bij doop |
| suscepto prius baptismate ab obstetrice | na eerst het doopsel ontvangen te hebben van de vroedvrouw |
| susceptor | doopheffer, peter |
| susceptores afk. ss.s | de doopgetuigen , de doopheffers |
| susceptores erant | de doopgetuigen waren |
| susceptores fuerunt | de doopgetuigen waren |
| susceptorum | van de doopgetuigen |
| susceptrix | doopheffer, meter |
| suscipi | gedoopt worden |
| suscipientes | doopgetuigen |
| suscipientibus | met als doopgetuigen |
| suscipientibus eum de sacro fonte | die zij opnamen van de H. Doopvont |
| suscipio | ik ben doopgetuige |
| susdit | bovengenoemd, voornoemd, |
| suspect allegeert | als verdachte aangemerkt |
| suspensie | schorsing |
| suspicie | verdenking |
| sustineeren, sustineren | beweren, staande houden |
| sustinue | bewering |
| sutor | schoenmaker |
| suum | zijn, haar, hun |
| suus | zijn, haar, hun |
| suwe | sloot, gracht, afwatering |
| suyckerdose | suikerdoos |
| swaartvager, swaertveger | wapensmid, die steek en slagwapens smeed |
| swaelyck | zeer zwaar |
| swager | ieder door een huwelijk vermaagschapt manspersoon |
| swagerse | ieder door een huwelijk vermaagschapt vrouwspersoon |
| swanger | zwanger |
| swaricheyt | probleem, last |
| swart van swaerde | onbegroeid, maar weinig begroeid, (letterlijk met zwarte aardkleur) |
| swart | zwart |
| sweer, swere | schoonvader |
| sweeren, swerre | zweren, bij de rechtbank |
| swegersse | schoonzuster |
| swegher | schoonmoeder |
| swehir | zwager |
| swelen | omkeren van gemaaid gras |
| sweserik | zwezerik |
| swetland | grensland |
| swetnoot | buren met de zelfde erfafscheiding |
| swieher | schoonvader |
| swinre | varkenshoeder |
| Swoll | Zwolle |
| sx | afk. sexe, geslacht |
| sychte | zeis |
| sydehaudentheyd | bepaling in een huwelijkscontract waarbij de in het huwelijk ingebrachte goederen na de dood teruggaan naar de familie waarvan ze afkomstig waren |
| sylveren | zilveren |